Direct naar content

Inventariseer de risico’s

Om de fysieke belasting van de medewerkers te verminderen is het noodzakelijk om eerst zicht te hebben op de risico’s die er zijn en je inventarisatie vervolgens uit te bouwen tot een volledige beleidscyclus.

26 april 2024

De volgende punten zijn belangrijk om ten minste te organiseren:

Zorg voor een volledige beleidscyclus

Beschouw de RI&E en het verdiepend onderzoek niet als een doel, maar als een middel en een startpunt. Vertaal de resultaten in verbeteracties in het bijbehorende plan van aanpak en bewaak dat de voorgenomen maatregelen worden uitgevoerd. Evalueer na het nemen van maatregelen of daarmee het risico doeltreffend beheerst is. Je bekijkt minimaal jaarlijks met de OR of dit onderdeel van de RI&E nog goed aansluit bij de praktijk. Je bepaalt met de OR of delen geactualiseerd moeten worden.

Zorg voor een actuele RI&E

Zorg voor een actuele risico-inventarisatie. Dit betekent dat de werkgever in de RI&E in kaart brengt voor alle werksituaties of er sprake is van fysieke belasting die ongezond is. Daarbij bekijk je de kenmerken van de last, de vereiste lichamelijke inspanning, de kenmerken van de werkomgeving en de eisen van de taak.

Wanneer blijkt dat sprake is van een risico, moeten er maatregelen worden getroffen om de risico’s te voorkomen of te verminderen. Deze moeten in een Plan van Aanpak staan. De maatregelen kies je volgens de Arbeidshygiënische strategie. Dat wil zeggen dat eerst gekeken moet worden of een bronmaatregel uit de catalogus toegepast kan worden. Pas als dat niet mogelijk is wordt gekeken of collectieve technische en organisatorische maatregelen toegepast kunnen worden. En pas als dát niet mogelijk is persoonsgebonden maatregelen.

Voor de RI&E volg je onderstaande stappen:

  • Stap 1: Het branche RI&E-instrument toepassen (of RI&E-instrument van vergelijkbare kwaliteit). Allereerst kun je daarvoor het erkende branche-instrument voor de RI&E gebruiken. De gehandicaptenzorg heeft hiervoor twee RI&E-instrumenten op brancheniveau die een erkenning hebben: de RI&E van Triaspect (RI&E in de zorg | Triaspect) en de ZorgRie (zorgrie.nl). Met dit instrument breng je in kaart in welke functies en bij welke werkzaamheden fysieke belasting een risico kan vormen. Maak bij die eerste beoordeling ook gebruik van gegevens uit de verzuimanalyse (werkgerelateerd verzuim) en eventuele resultaten van een Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO) (gezondheidsklachten die verband kunnen houden met fysieke belasting).
  • Stap 2: Verdiepend onderzoek Fysieke Belasting. Als er uit de eerste beoordeling functies of werkzaamheden naar voren komen waarbij de fysieke belasting mogelijk tot overbelasting of onderbelasting kan leiden, dan moet voor deze situaties verdiepend onderzoek gedaan worden met de daarvoor aangewezen instrumenten. Voor cliëntgebonden taken is dat de TilThermometer, voor niet-cliëntgebonden taken is dat RisicoRadar. Toch kan het nodig zijn de TilThermometer in te zetten, zonder dat de RI&E hiertoe aanleiding geeft. We stellen hier de zogenaamde ‘voorvraag’: ‘zijn er cliënten die fysieke ondersteuning nodig hebben bij een van deze activiteiten: in- en uit bed komen, zich verplaatsen in bed, toiletgang, aan- en uitkleden, wassen, douchen of baden?’. Zo ja, dan moet de TilThermometer worden ingezet. Zo nee, dan is het inzetten van de TilThermometer niet nodig.
  • Stap 3: Specifieke verdiepende analyses.
    Waar naar aanleiding van de RisicoRadar en TilThermometer niet duidelijk is dat voor de situatie sprake is van een gezonde belasting, dan is een verdiepend onderzoek nodig zoals beschreven in de paragraaf ‘Specifieke verdiepende analyses Fysieke Belasting’.
    Stap 4: De RI&E laten toetsen. Laat de RI&E voor het aspect Fysieke Belasting vervolgens toetsen door een arbokerndeskundige arbeidshygiënist/erkende Arbodienst. De aanpak en de inhoud moeten vooraf goed afgestemd worden met de OR.

Voer verdiepend onderzoek uit

Voor de werksituaties waar uit de eerste globale RI&E is gebleken dat er sprake is van risico’s voor fysieke overbelasting, is aanvullend onderzoek vereist. Hiervoor gebruik je onderstaande instrumenten of andere methodes van een vergelijkbaar niveau. Deze instrumenten zijn goed bruikbaar om fysieke belasting te beoordelen en tot verbetermaatregelen te komen. Je kunt ze op het niveau van werkzaamheden en afdelingen gebruiken, maar ook op organisatieniveau.

Alle instrumenten leveren een verdere verdieping op in de RI&E, of helpen bij het opstellen van het plan van aanpak. Ze zijn bedoeld voor preventiemedewerkers of andere deskundige personen. Het invullen doe je samen met de medewerkers.

Instrumenten cliëntgebonden werkzaamheden

  • De online TilThermometer is een verdieping van de RI&E, maar kan ook naar aanleiding van een positief antwoord op de ‘voorvraag’ onafhankelijk van de uitslag van de RI&E worden ingezet. Het instrument signaleert bij cliëntgebonden handelingen de belangrijkste bronnen van fysieke belasting en toetst of er op de betreffende afdeling, groep, locatie, etc. conform de Praktijkrichtlijnen Fysieke Belasting wordt gewerkt. Op die manier levert het ook een onderbouwing voor het eventueel inzetten van tilhulpmiddelen. Ook helpt het investeringen in zulke hulpmiddelen te onderbouwen en budgetkeuzes te maken. Afhankelijk van de precieze situatie die je in kaart wilt brengen kun je de TilThermometer invullen op groeps-, afdelings-, locatie- of organisatieniveau.
  • De BeleidsSpiegel levert een beoordeling op van het organisatiebeleid voor fysieke belasting en zet aan tot het doorvoeren van verbetermaatregelen. Het instrument is een verdieping van de RI&E en helpt bij de invulling en bewaking van het plan van aanpak.

Tools

Instrumenten ondersteunende werkzaamheden

  • De RisicoRadar is een verdieping in de RI&E en brengt de belangrijkste bronnen van fysieke belasting bij ondersteunende functies in kaart. De tool levert een onderbouwing voor de noodzaak om de eventuele fysieke overbelasting te beperken. Je kunt de radar online via een link laten invullen door een individuele medewerker, of door een of meerdere groepen medewerkers. De data worden vervolgens geautomatiseerd gepresenteerd.
  • De BeleidsSpiegel levert een beoordeling op van het organisatiebeleid voor fysieke belasting en zet aan tot het doorvoeren van verbetermaatregelen. Het instrument is een verdieping in de RI&E en helpt bij de invulling van het plan van aanpak.

Tools

Specifieke verdiepende analyses Fysieke Belasting

Als bij eerdergenoemde inventarisaties blijkt dat de belasting nog niet voldoende in beeld gebracht kan worden of er is te weinig zicht of de maatregelen toereikend het risico beperken, dan is het nodig de analyse verder te verdiepen. Gebruik daarbij erkende instrumenten of schakel daarbij advies in van een ergonomisch deskundige of arbeidshygiënist met expertise op het terrein van de ergonomie. De volgende instrumenten zijn geschikt voor een verdiepende analyse:

  • Voor tilwerkzaamheden KIM-LHC.
  • Voor trekken en duwen van rollend materieel KIM-PP.
  • Voor algeheel vermoeiende lichaamsbeweging KIM-BM.

Andere methodes en tools

Voor het beoordelen van fysiek belastende werkzaamheden bestaan meer instrumenten. Een overzicht vind je op de site: https://www.arboportaal.nl/campagnes/hoe-top-werk-jij/toolbox-lichamelijke-belasting.

In 2020 is door TNO de DUTCH-methode (‘DUw en Trek Check’) ontwikkeld. Deze vind je hier https://www.fysiekebelasting.tno.nl/nl/instrumenten/

De KIM-beoordelingsmethoden zijn algemeen aanvaard voor het beoordelen van fysiek belastende werkzaamheden. Ten opzichte van de BeleidsSpiegel, RisicoRadar en TilThermometer geldt dat KIM niet branche-specifiek is – en dus niet toetst aan de hand van de in de Gehandicaptenzorg afgesproken Praktijkrichtlijnen Fysieke Belasting – maar een verdieping biedt voor een specifiek aspect van fysiek belastende werkzaamheden.